11 nov Vinkje aan? Vinkje uit?
Laat jij het vinkje aan?
Je zult wellicht denken ‘Over welk vinkje heb jij het nou weer?!’
Onlangs heeft Ockto, naast onder andere SVB, Mijnpensioenoverzicht en het UWV, DUO toegevoegd als brondata[1]. Hiermee kan het makkelijker worden om inzicht te krijgen in de studieschulden van je klanten. Ik zeg heel bewust kan. Je kunt er namelijk voor ‘kiezen’ het vinkje uit te zetten. Maar waarom zou je die keuze willen maken?
Uit een onderzoek in opdracht van de AFM is gebleken dat de adviseur bij 50% van de klanten jonger dan 34 jaar niet gevraagd heeft naar hun studieschuld. 15% van de klanten zou hun studieschuld verzwijgen bij hun hypotheekaanvraag. Dit zijn cijfers waar ik van schrik. De AFM pleit voor het opnemen van de DUO-leningen in het BKR[2]. Dit verzoek staat echter haaks op de belofte van het kabinet. Het kabinet gaat tot nu toe ook niet over tot een BKR-registratie van studieschulden, mede door de sociale terugbetaalvoorwaarden[3].
Minder lenen
Toch hoor ik veel geluiden in de markt over deze terugbetaalvoorwaarden en daarbij met name de onterecht zware manier van toetsen.
- Klanten kunnen door een studieschuld minder lenen.
- Starters hebben het al zo moeilijk op de woningmarkt.
- Doordat ze minder kunnen lenen wordt het kopen van een eerste huis praktisch onmogelijk!
Dat een klant met een financiële verplichting minder kan lenen is toch niet gek? Hij heeft tenslotte ook maandelijks minder te besteden.
De toetsing over het oorspronkelijke leenbedrag zou voor een onterecht hoge correctie zorgen: de klanten betalen tenslotte maandelijks bijna niets?!
Bedenk je wel: vanuit de Wet Tijdelijke Regeling Hypothecair Krediet zijn al aangepaste (lagere) normen voor een DUO-lening opgenomen ten opzichte van een ‘normaal’ consumptief krediet die op basis van de Gedragscode Hypothecaire Financieringen tegen 2% per maand gaan.
Oorspronkelijke of werkelijke hoofdsom?
Een ander veel gehoord argument is dat het niet eerlijk is dat er getoetst wordt op basis van de oorspronkelijke hoofdsom, terwijl de klant inmiddels al enige jaren heeft afgelost. Is deze werkwijze eigenlijk wel zo oneerlijk?
Zodra de aflosfase start wordt de maandlast vastgesteld. Vergelijk het met een annuïteitenhypotheek. De bruto maandlast is na 25 jaar nog steeds hetzelfde, ondanks dat de schuld misschien wel voor 80% afgelost is. Verschillende geldverstrekkers bieden hiervoor echter ook een oplossing[4]. Heeft je klant een extra aflossing gedaan die bij DUO heeft geleid tot een herrekening van de maandtermijn? Dan mag je als adviseur uitgaan van die lagere schuld. Hierdoor zijn er verschillende mogelijkheden waardoor de DUO-lening op een zachtere manier in een hypotheekaanvraag beoordeeld wordt dan (duurdere) consumptieve kredieten.
Is het buiten beschouwing laten van de studieschuld een bestendige en verantwoorde oplossing voor een mogelijk probleem wat wij niet kunnen oplossen, zoals de krapte op de woningmarkt?
Terugkomend op het niet opvragen van gegevens over de studielening: wat is jouw overweging om de gegevens niet op te vragen? Of misschien passender, wat is jouw overweging om het vinkje uit te zetten? Wanneer je de financiële positie van de klant inventariseert, vraag je toch altijd ondersteunende of onderbouwende documenten op. Óók als de klant aangeeft iets ‘niet’ te hebben!
- Geeft de klant aan géén alimentatieverplichting te hebben? Dan vraag je tóch een echtscheidingsconvenant op.
- Geeft de klant aan dat hij géén rente over een lening betaald? Dan vraag je hier tóch een overeenkomst van op waar dat uit blijkt.
- Geeft de klant aan dat hij géén schulden heeft? Dan vraag je tóch om een BKR-toetsing waaruit dit blijkt.
Waarom zou dit voor een DUO-lening anders zijn?
Een BKR-toets wordt door geldverstrekkers vanuit het eigen acceptatiebeleid verplicht gesteld. Het zou mij dan ook niet verbazen dat geldverstrekkers op termijn verplicht gaan stellen dat adviseurs het vinkje aan laten staan. Hierdoor wordt een studielening alsnog op een andere manier geregistreerd, waarmee de belofte van het kabinet om de studieschulden niet bij het BKR te registreren omzeild wordt.
Een BKR-toets wordt door geldverstrekkers vanuit het eigen acceptatiebeleid verplicht gesteld. Het zou mij dan ook niet verbazen dat geldverstrekkers op termijn verplicht gaan stellen dat adviseurs het vinkje aan laten staan.
Gisteren is bekend geworden dat het niet een geldverstrekker is maar de Hypotheker, een grote hypotheekketen, die als eerste de beslissing maakt het vinkje verplicht aan te laten. Hierdoor wordt de studieschuld standaard meegenomen in alle hypotheekaanvragen. In mijn optiek een sterk signaal wat de Hypotheker hiermee afgeeft.
De ‘studieschuld-discussie’ is een morele discussie.
Door een studieschuld niet te inventariseren of niet mee te nemen in een hypotheekaanvraag, ‘help’ je een starter in deze overspannen woningmarkt wellicht aan een woning. Maar door een studieschuld niet te inventariseren of niet mee te nemen in een hypotheekaanvraag, loop je ook het risico dat je de klant in de problemen ‘helpt’.
Het is een discussie waarbij meerdere belangen een rol kunnen spelen. Het klantbelang, adviseursbelang, commercieel belang en daarmee financieel belang, sectorbelang.
Het klantbelang zou hierin wat mij betreft als een paal boven water moeten staan. Je kunt alleen passend adviseren als je alle relevante informatie van je klanten hebt.
Stel: je klant heeft een studieschuld. Je vraagt de gegevens op en de financiering past niet. Het weglaten van de studieschuld is dan geen optie, omdat je je klanten ook niet bewust wilt overcrediteren. Maar wat nu als je volledig achter de betaalbaarheid staat? Als je er volledig achter staat dat het een verantwoorde last is voor de klanten. Je weet zeker dat ze dit nú kunnen betalen, maar ook in de toekomst en bij inkomensrisico’s zoals arbeidsongeschiktheid. Wat doe je dan?
De Tijdelijk Regeling Hypothecair Krediet biedt nog steeds de mogelijkheid om maatwerk te leveren. Er zijn verschillende geldverstrekkers die hieraan meewerken en samen met jou kijken naar de mens achter de aanvraag. Kijk dan wel naar de volledige klantsituatie en niet alleen naar een deel. Ga dan volledig all-in op het netto besteedbaar inkomen van de klanten. Houd rekening met de nieuwe energielasten, verzekeringskosten, onderhoudskosten, hobby’s die de klanten hebben, een dure kledingsmaak of juist een heel gebalanceerde huishouding en zuinig leven. Zorg dat je hierin alles overziet en alle aspecten meeneemt in je aanvraag.
Zo blijf je én integer in het systeem én help je de klant.
Voor mij is het een no-brainer om het vinkje in Ockto aan te laten staan en de gegevens bij DUO op te vragen. Het is voor mij vanzelfsprekend om te vragen naar schulden en financiële verplichtingen van de klanten, in welke vorm dan ook.
In de Wft en de AFM-leidraden is geregeld dat je als adviseur de financiële positie van je klant moet inventariseren[5]. Je inventariseert hierbij alle gegevens die relevant zijn om je klant passend advies te geven. Het is jouw taak als adviseur volledig te inventariseren, in het belang van de klant. Een DUO-lening brengt een bepaalde financiële verplichting met zich mee. Natuurlijk heeft dat invloed op het besteedbaar inkomen van je klant. In mijn optiek is het dan ook heel logisch dat je deze meeneemt in je advies en het vinkje aan laat.
Welk belang weegt voor jou het zwaarst? Laat jij het vinkje aan? Of zet jij hem uit?
[1] Ockto ontsluit DUO-data voor hypotheek en zwengelt studieschulddebat aan – am:web (amweb.nl)
[2] https://www.afm.nl/~/profmedia/files/kamerbrieven/2021/wetgevingsbrief-2021.pdf?la=nl-nl
[3] Het opnemen van studieschulden in het BKR-register | Tweede Kamer der Staten-Generaal
[4] https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/huis-kopen/vraag-en-antwoord/waarom-kijken-hypotheekverstrekkers-alleen-naar-mijn-oorspronkelijke-studieschuld
[5] AFM Leidraad: https://www.afm.nl/~/profmedia/files/wet-regelgeving/beleidsuitingen/leidraden/hypotheekadvies/leidraad-hypotheekadvies1a.pdf?la=nl-nl
Art. 4:23 wft: https://maxius.nl/wet-op-het-financieel-toezicht/artikel4:23
Art 4.34 wft: https://maxius.nl/wet-op-het-financieel-toezicht/artikel4:34
Art. 4:23 wft juncto 4:34 wft.